Η τηλεδιάσκεψη, μπήκε στις ζωές -όχι όλων μας- πολύ απότομα το τελευταίο διάστημα. Λόγω της ανάγκης μη ταυτόχρονης παρουσίας στον ίδιο φυσικό χώρο και της προστασίας από την πανδημία του COVID-19, πολλές από τις συναντήσεις μας στα πλαίσια των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, έχουν πλέον μεταφερθεί διαδικτυακά. Κάτι που παλαιότερα ίσως φάνταζε αναγκαίο μόνο για συναντήσεις που γίνονταν μεταξύ διαφορετικών χωρών/ηπείρων σήμερα αποτελεί την κανονικότητα ακόμα και ανάμεσα σε εργαζόμενους στον ίδιο οργανισμό.
Η απλότητα και η αμεσότητα αυτού του τρόπου επικοινωνίας, τον οποίο ακόμα και οι πιο τεχνολογικά αναλφάβητοι μπορούν με 1-2 επαναλήψεις να καταλάβουν και να εξασκήσουν, σε συνδυασμό με την δυστοκία που επικρατεί σε ότι αφορά στην διεκπαιρέωση δικαστικών υποθέσεων, έχουν οδηγήσει πολλούς δικηγόρους στην διατύπωση της άποψης ότι και οι δικαστικές εμφανίσεις θα πρέπει σιγά σιγά να υιοθετήσουν την ηλεκτρονική μέθοδο υλοποίησης.
Πριν να προχωρήσω στην ουσία της επιχειρηματολογίας μου, θα ήθελα να αναφέρω ότι υποστηρίζω 100% την ιδέα της “ηλεκτρονικής δίκης” ή τελοσπάντων της ανταλλαγής ιδεών και απόψεων μέσω διαδικτυακών πλατφόρμων που προσφέρουν τηλεδιάσκεψη. Τα πλεονεκτήματα είναι φανερά και αναρωτιέμαι γιατί έπρεπε να περιμένουμε να βρεθούμε σε αυτή την δυσμενή θέση για να ξεκινήσουμε να το συζητάμε; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα όπως και σε πολλά άλλα το τελευταίο διάστημα μπορεί εύκολα να δοθεί κοιτάζοντας την μετριότητα που διακατέχει την καθημερινότητα μας.
H ασφάλεια των δεδομένων
Δεν θα μπω σε νομική ακόμα και φιλοσοφική συζήτηση σχετικά με τις αλλαγές στην σχετική νομοθεσία κτλ. Δεν ήταν ποτέ η δουλειά μου ούτε θα γίνει. Δουλειά μας είναι να δίνουμε λύσεις και η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας σήμερα μας έχει “προμοτάρει” αν θέλετε σε παρόχους λύσεων προβλημάτων παρά απλά σε προγραμματιστές. Το πιο σημαντικό στοιχείο το οποίο με ευκολία πολύς κόσμος ξεχνά στην συζήτηση της εφαρμογής της τηλεδιάσκεψης είναι η ασφάλεια των δεδομένων καθώς και το βαρύ ρυθμιστικό/κανονιστικό πλαίσιο που διέπει την ασφάλεια αυτή. Ναι το ξέρω ότι στην Ουγκάντα έχουν πλέον δίκες μέσω τηλεδιάσκεψης όμως στην Ουγκάντα δεν έχουν GDPR.
Απλά για να γίνει κατανοητό σε όλους τί γίνεται όταν κάνουμε μια τηλεδιάσκεψη για παράδειγμα μέσω του Facetime/Messenger/Whatsapp αναφέρω απλά τα πιο κάτω. Τηλεφωνώντας στο άτομο που θέλουμε να μιλήσουμε διεκπαιρεώνουμε ένα αίτημα προς τους servers της Apple/Facebook/Google κτλ έτσι ώστε να μας ενώσουν με την συσκευή του ατόμου που θέλουμε. Δεν έχει σημασία αν το άτομο είναι δίπλα μας ή στο ίδιο κτίριο με εμάς. Το σήμα μας θα διαβιβαστεί στους servers της εκάστοτε εταιρείας οι οποίοι βρίσκονται σε -συνήθως- άγνωστη τοποθεσία και μετά από εκεί, θα σταλεί στην συσκευή στο διπλανό δωμάτιο. Μπορεί στην απλή καθημερινότητα στην δουλειά ή ακόμα και στην προσωπική (ποια;) μας ζωή αυτό να μην αποτελεί μεγάλη τροχοπέδη αλλά όταν μιλάμε για κάτι τόσο ευαίσθητο όπως τα δεδομένα που δημιουργούνται στην διάρκεια μιας δίκης πιθανολογώ ότι υπάρχει πρόβλημα. Από την άλλη θα μου πείτε οι δίκες είναι ανοιχτές στο δημόσιο ακροατήριο τι πειράζει αν περάσουν και από ένα server στην Κίνα; Η Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα ίσως έχει αντίθετη άποψη.
Η πλατφόρμα για την οποία γίνεται σήμερα ο μεγαλύτερος “ντόρος” παγκοσμίως, το Zoom, έχει βομβαρδιστεί το τελευταίο διάστημα με αρνητικά δημοσιεύματα σχετικά με τον τρόπο που διαχειρίζεται τα δεδομένα, την έλλειψη απ’ άκρη σ’ άκρη κρυπτογράφησης, καθώς και για την διακίνηση των δεδομένων αυτών. Θα μου πείτε ότι το Zoom, γνώρισε μια τεράστια επιτυχία και κολοσσοί του τομέα της τηλεδιάσκεψης, όπως η Cisco, Microsoft, Google δεν μπορούσαν να το αντέξουν συνεπώς έστρεψαν τα παγκόσμια media εναντίον του “new kid on the block”. Συμφωνώ, και εμείς χρησιμοποιούμε το Zoom στην δουλειά καθημερινά, αλλά αυτό δεν ελαφραίνει σε κανένα βαθμό την αναγκαιότητα για την ασφάλεια που πρέπει να διακατέχει την διακίνηση των δεδομένων όταν αυτά εξέρχονται από το ένα γραφείο και μεταβιβάζονται σε ένα τρίτο μέρος, στην περίπτωση μας τα δικαστήρια και το ανάποδο. Πρέπει και οι δύο πλευρές να είναι σε ένα τεχνολογικό επίπεδο, από πλευράς υποδομών, το οποίο να επιτρέπει την ανταλλαγή δεδομένων με ασφάλεια.
Cyprus Government Cloud Infrastructure
Η ιδανική λύση σε αυτό το πρόβλημα θα ήταν η ίδια η κυβέρνηση -με την βοήθεια του ιδιωτικού τομέα- να χτίσει μια υποδομή η οποία να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε εμπλεκόμενο (στην περίπτωση μας τα δικαστήρια), όποτε αυτός το έχει ανάγκη. Υπάρχουν σήμερα εταιρείες κολοσσοί που προσφέρουν αυτή τη λειτουργικότητα και επιτρέπουν να γίνονται τηλεδιασκέψεις σε υποδομές που ανήκουν στον αυτόν που παρέχει την τηλεδιάσκεψη (host) χωρίς τα δεδομένα να ταξιδεύουν σε “περίεργους” servers εκτός ΕΕ δημιουργώντας προβλήματα συμμόρφωσης. Βλέποντας λίγο τη μεγαλύτερη εικόνα, η κυβέρνηση θα έπρεπε εδώ και καιρό να είχε χτίσει ένα δικό της datacenter με μοντέρνες τεχνολογίες το οποίο θα μπορεί να χρησιμοποιείται κατά περίπτωση, όταν παραστούν ανάγκες όπως και αυτές που ζούμε σήμερα, όπου ένας φορέας χρειάζεται ασφαλή υπολογιστική ισχύ. Τρανό παράδειγμα, όπως πάντα, μια χώρα παρόμοιων πληθυσμιακών και οικονομικών μεγεθών με εμάς -αλλά όπως φαίνεται με μυαλά εκ διαμέτρου αντίθετα με τα δικά μας- η Εσθονία και το φιλόδοξο Government Cloud της.
Άρα τελικά τι κάνουμε;
Δεν είμαι νομικός ούτε εμφανίζομαι ενώπιον δικαστηρίου. Έχω όμως και γω αποκτήσει την ταπεινή μου άποψη μετά από τόσα χρόνια που εργάζομαι αποκλειστικά με δικηγορικά γραφεία. Πιστεύω ότι θα έχει μεγάλα οφέλη αν καταφέρουμε να μειώσουμε τις φορές και τους λόγους που οι δικηγόροι εμφανίζονται στο δικαστήριο. Αναμφίβολα το πιο σημαντικό κομμάτι μιας διαδικασίας είναι το Ακροαματικό και αυτό σίγουρα πρέπει να διεκπεραιώνεται με την ταυτόχρονη (“σύγχρονη”) παρουσία -φυσική ή διαδικτυακή- όλων των πλευρών. Για τις υπόλοιπες εμφανίσεις δεν βλέπω το λόγο να μην εισαχθεί η έννοια της “ασύγχρονης δικασίμου”, της δικασίμου δηλαδή, όπου δεν απαιτείται η ταυτόχρονη παρουσία των εμπλεκομένων. Δεν βλέπω τον λόγο τύποι εμφανίσεων όπως Οδηγίες, Διευκρινίσεις, Προγραμματισμός που σήμερα διεκπεραιώνονται από νεαρούς δικηγόρους με ελάχιστη εμπειρία ή ακόμα και γραφεία επιδόσεως, να μην μετατραπούν σε εμφανίσεις “ασύγχρονου” χαρακτήρα. Το Δικαστήριο έτσι κι αλλιώς δίνει της οδηγίες, οι δύο πλευρές έχουν κάποιο χρονικό διάστημα να απαντησουν και ο δικαστής μπορεί τότε μόνος του να δει τα έγγραφα που του έχουν καταθέσει οι δύο πλευρές και να δώσει νέες οδηγίες απλά ποστάροντας/αποστέλλοντας τις στα εμπλεκόμενα μέρη. Σε αυτό φυσικά θα βοηθούσε η πλατφόρμα που πρότεινα σε προηγούμενο άρθρο μου στη ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, η οποία έχει έμφυτο το στοιχείο της επικοινωνίας μεταξύ δικηγόρου και δικαστηρίου κάτι το οποίο, ακόμα και μετά το άνοιγμα των δικαστηρίων πάσχει και δεν έχει ακόμα βρεθεί λύση.
Όνειρο θερινής νυκτός ή βήμα επίλυσης των προβλημάτων;
Η ιδέα πίσω από την διαδικτυακή δίκη είναι περίφημη και μπορεί με καλό και στοχευμένο σχεδιασμό να υλοποιηθεί. Δυστυχώς όμως για να υλοποιηθεί στην Κύπρο, χρειάζεται να γίνουν κάποια μεγάλα βήματα ακόμα και τεχνολογικά αλλά και πάλι δεν αποτελεί ακατόρθωτο όνειρο. Πριν όμως “πετάξουμε” πρέπει πρώτα να “περπατήσουμε” -ούτε καν να “τρέξουμε”- γιατί σήμερα δυστυχώς ακόμα “αρκουδούμε”. Πρέπει πραγματικά να αναρωτηθούμε και να βρούμε τρόπους βελτίωσης των υφιστάμενων διαδικασιών που έχουν φτάσει να είναι απαρχαιωμένες, να προωθήσουμε ανθρώπους με τεχνολογική κουλτούρα και όραμα σε θέσεις κλειδιά για αλλαγή του συστήματος και να κρατήσουμε όμως την ίδια ώρα αναλλοίωτες τις αξίες απονομής της δικαιοσύνης οι οποίες την έχουν καταστήσει έναν από τους θεσμούς του κράτους που ο κόσμος εμπιστεύεται πιο πολυ.
